Een commandant aan boord van een schip vervult de rol van bestuurder, openbaar ministerie en rechter ineen. Over alle beslissingen in de kleine varende stad is hij de eindverantwoordelijke. Een precaire rol, zeker omdat zelfs in de ‘gewone’ trias politica fouten niet zijn uit te sluiten.
Enige voorzichtigheid is dus geboden, wanneer er beslissingen worden genomen die de carrières of persoonlijke levenssfeer negatief kunnen beïnvloeden. Om verkeerde beslissingen te voorkomen bestaan er allerlei instrumenten om mensen in beslisposities te helpen bij het beoordelen en nemen van beslissingen. Zeker een commandant aan boord van een marineschip zou zulke regels in acht moeten nemen bij het beoordelen en nemen van beslissingen. Ongeacht de nauwe definitie van het militaire recht kunnen we ons afvragen of de beslissing van de commandant rechtvaardig is of niet.
De rechtvaardigheid lijkt in het geding bij enkele gestrafte opvarenden van de Zr. Ms. Evertsen. Volgens de officieuze lezing zou er sprake zijn geweest van een orgie, hetgeen indruist tegen de gedragscode voor Militairen. De commandant heeft hierin opgetreden door de betrokkenen, waaronder 2 ODB-leden, te straffen door een huisarrest en een geldboete op te leggen. De beslissing is omstreden, omdat betrokkenen in het 6-uur durend getuigenverhoor met klem de beschuldigingen hebben ontkend. De vraag is dan ook wat het bewijs was dat de commandant en de betrokken mede-officieren ertoe heeft bewogen om een dergelijke beslissing te maken. Of is er sprake van vooringenomenheid bij de betrokken commandant en zijn mede-officieren en hebben ze alternatieve scenario’s onvoldoende onderzocht?
Het is belangrijk dat een commandant in kwestie in zijn beoordeling van mogelijk laakbaar gedrag rekening houdt met alternatieve scenario’s en deze zorgvuldig zonder enige vooringenomenheid bestudeerd en overweegt. Het bewijs voor een beslissing moet voldoende zijn om een straf te voltrekken. Vermoedens alleen zijn niet voldoende. En afrekening omwille van persoonlijke redenen mag al helemaal geen sprake zijn.
Het heeft er echter alle schijn van dat de commandant onzorgvuldig heeft gehandeld (achteraf is er geen overtuigend bewijs vast te stellen en alle betrokkenen ontkennen) door zijn oor te luister te leggen bij roddel en achterklap. Nadien heeft hij alternatieve scenario’s – zoals het roddel- en achterklapscenario – niet voldoende meegewogen in zijn beslissing en heeft hij het nagelaten om een logische bewijslast te creëren. En indien de aantijgingen al op enige waarheid zouden rusten, hetgeen totaal niet naar voren komt uit de ‘bewijslast’, hebben de commandant en zijn officieren de situatie niet zelf uitgelokt door drank te laten vloeien waar dit eveneens in strijd was met dezelfde regels waarop de commandant de betrokkenen heeft veroordeeld.
Het lijkt de ODB niet anders dan logisch dan de beslissing van de commandant te herroepen. En om dergelijke situaties te voorkomen door middel van training van commandanten te onderwijzen in de beginselen van behoorlijk bestuur. En wat de ODB betreft worden deze beginselen vertaald naar de beginselen van een behoorlijk operationeel commando, als aanvulling op gedragscode die geldt voor militairen. Op zo’n manier kunnen we onzorgvuldige, ongemotiveerde en onbewezen beschuldigingen het best in de kiem smoren. Een orgie aan willekeur kan toch nimmer de bedoeling zijn?
De vraag is echter of deze cursus beperkt moet blijven tot commandanten van marineschepen. Het ‘verhaal’ stopt immers niet bij het passeren van de reling van de Zr. Ms. Evertsen en we voet aan vaste wal zetten. Het operationele commando in Den Helder heeft gemeend bij monde van de Marine Voorlichtingsdienst het voorval te moeten melden in de media. Zonder enige vorm van zorgvuldigheid heeft deze dienst gemeend het landsbelang door onbewezen roddelpraat te moeten slijten aan het ANP en andere media, waarmee de betrokkenen voor een tweede keer zijn gestraft. Ongeacht de juistheid van de eerdere straf heeft het operationele commando hiermee de belangen van individuele militairen onnodig en buiten alle proporties geschaad.
Dankzij de buitenproportionele straf die Defensie heeft gegeven bovenop de eerdere onterechte straf lijkt het de ODB meer dan logisch dat de feiten en omstandigheden opnieuw tegen het licht worden gehouden. Indien de beschuldigingen onwaar, onjuist of onbewezen blijken zou het het Operationeel Commando sieren ruiterlijke excuses te maken aan betrokkenen en een rectificatie te plaatsen op eerdere berichtgeving.
Redactie ODB
