1.000-ponders, 500-ponders en 100-ponders. Het gaat hier om vliegtuigbommen, gedropt in de Tweede Wereldoorlog. Meerdere exemplaren liggen nog steeds in de grond van het militaire luchtvaartterrein Deelen. De Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) vond ze, in samenwerking met een civiel aannemingsbedrijf.
Bodemonderzoek
Dergelijk bodemonderzoek leidt vaker tot de ontdekking van bommen. Nieuw is dat ze na decennia steeds dichter aan de oppervlakte blijken te komen en ook instabieler worden. De kans op explosies neemt daardoor toe.
Dropzone
Het onderzoek werd gedaan in verband met op de aanleg van een drop zone op het luchtvaartterrein. Dat is een plek waar militairen zich voorbereiden op het kunnen droppen van materieel en personeel in vijandelijk gebied.
Gevoelig voor schokken
De militaire trainingen op Deelen gaan gewoon door. “Vanwege veiligheidsoverwegingen gebeurt dat alleen boven verharde delen van de basis zoals taxibanen en de startbaan”, zegt de commandant Defensie Helikopter Commando Robert Adang, tevens commandant militair luchtvaartterrein Deelen. “Gebruik van andere delen brengt teveel risico met zich mee.”
CLV
Dat komt doordat verschillende bommen zijn voorzien van chemische lange-tijd vertragingsontstekers (CLV). Deze zijn zeer gevoelig voor schokken en trillingen. Daarnaast liggen ze ook nog eens te ondiep.
Spontaan ontploffen
Ruim 75 jaar nadat de projectielen zijn gedropt, leveren ze steeds meer risico op.
Dat wordt veroorzaakt door het verouderingsproces van het celluloidplaatje van een niet-geactiveerde CLV. Dat plaatje houdt een voorgespannen slagpen vast. De staat van het celluloid verslechtert waardoor bommen in het ongunstigste geval spontaan kunnen ontploffen.
Meer explosieven
Inmiddels zijn er op het militaire terrein een aantal vakken van 150 vierkante meter onderzocht op vliegtuigbommen. Deze zijn dus ook gevonden, maar waarschijnlijk liggen er nog veel meer. Onderzoek moet uitwijzen waar en hoeveel bommen er nog in de bodem liggen.
Gevolgen voor boeren
De gevaarlijke projectielen hebben vooral gevolgen voor een aantal boeren. Zij mogen hun grond niet meer bewerken vanwege ontploffingsgevaar. Dat dit zeer belangrijk is, is inmiddels gebleken. In Duitsland zijn door de jaren heen al zo’n 80 bommen met het CLV-ontstekingsmechanisme spontaan ontploft, in Nederland 4, voor zover bekend. Begin april 2022 is in de bodem van het militaire terrein een dergelijk projectiel gevonden en door de explosievenruimers vernietigd.
Verder onderzoek
Het civiel aannemingsbedrijf gaat de komende tijd verder met het onderzoeken van de bodem in Deelen. Het is op dit moment nog niet duidelijk wanneer de onverharde gebieden weer worden vrijgegeven.
Tekst: MinDef / Redactie ODB
Afbeelding: MinDef / Redactie ODB
