Het wahabisme is niet enkel de ruggengraat van Saudi-Arabië maar ook van de terreurbeweging Islamitische Staat (IS). Wat houdt die religieuze stroming in? En hoe komt het dat de leider van IS, Abu Bakr, zichzelf ziet als een soort van Messias, die de apocalyptische eindstrijd tussen goed en kwaad zal aanvoeren?
Het verhaal van IS begint in 1999 als de Jordaanse regering amnestie verleent aan een groepje politieke gevangenen. Onder hen ene Ahmad Fadil al Khalayleh, een Jordaniër die bekendheid zou verwerven onder zijn oorlogsnaam Abu Musaib al Zarqawi. Een keiharde crimineel, die zijn pas verworven vrijheid gebruikte om al-Qaeda in Irak op te richten.
Een zijtak die nog radicaler, nog nietsontziender was dan de al-Qaeda-moederorganisatie uit Afghanistan. Het was al Zarqawi die een nieuwe maar ondertussen alom bekende horrorpraktijk in het leven riep; ontvoer westerse gijzelaars en onthoofd die voor de camera. De allereerste keer hanteerde al Zarqawi zelf het zwaard. In 2004 was de Amerikaanse gijzelaar Michael Berg zijn slachtoffer.
Al Zarqawi, die zelfs door al-Qaeda te radicaal werd bevonden, kwam bij een Amerikaans bombardement in 2006 om. Maar het was wel de man bij wie Abu Bakr al Bagdadi – op wiens hoofd ondertussen een premie van tien miljoen dollar staat- het vak leerde, vòòr hij in 2010 zelf aan het hoofd van IS kwam te staan. Of moeten we zeggen: Ibrahim Awwad Ibrahim Ali al-Badri al-Samarrai, zijn naam toen hij nog “gewoontjes” islamleraar en jihadi was?
Terug naar de woestijn
Eigenlijk start het verhaal van IS niét bij al Bagdadi, zelfs niet bij al Zarqawi. Voor het begin van de terreurbeweging moeten we (minstens) terug naar de achttiende eeuw, naar de woestijn die nu Saudi-Arabië heet, en bevolkt werd door rivaliserende Bedoeïenenstammen.
Daar legde Mohammed ibn Abd al-Wahhab – de vader van, jawel, het Wahhabisme – de ideologische grondslag voor het verderfelijke IS-gedachtengoed.
Al Wahhab was een puritein van het zuiverste water, een verdediger van de Koran, die met veel passie en vuur een culturele renaissance predikte. Hij wilde terug naar de manier waarop de drie eerste generaties moslims hun geloof beleefden, zeg maar de periode dat Mohammed in Medina verbleef. De salaf, worden deze woestijn pioniers genoemd, daar komt de naam Salafisme vandaan.
Al-Wahhab zag zijn strenge leer als een tegengif voor de decadentie van de Ottomanen (Turken), de toenmalige heersers over de Islamitische wereld.
Ketter
De Wahhabieten zijn altijd een minderheidsgroep binnen de bredere Islamitische wereld geweest. Ze vinden hun oorsprong in de Hanbali, één van de vier Soennitische scholen, de kleinste van allemaal, die bovendien niet altijd voor vol wordt aangezien, ja zelfs gekleineerd en geschoffeerd door andere en meer overigens intellectualistische stromingen.
Al Wahhab ondervond dat notabene aan den lijve: hij werd als ketter verjaagd uit de heilige stad Medina – de geboorteplaats van de profeet – en belandde bij de familie Saud (bekende naam), toen nog één van de vele woestijnstammen, die met een hele rij anderen om de troon op het Arabische schiereiland streden.
Het werd een lange en vruchtbare relatie, die tot vandaag doorwerkt. Al Wahhab ronselde met veel succes nomaden voor het Saudische leger, en vormde die om tot een radicaalreligieuze militie: de Ikhwan of “broeders”.
In haar drang naar het martelaarschap was die erg efficiënt tijdens de Saudische plundertochten op het schiereiland. (Al kwam die gewelddadige omslag er pas na de dood van Al Wahhab). Met behulp van dit soort van roversbenden veroverde de familie Saud grote happen van Arabië, tot de Ottomanen hen tot stilstand brachten.
IS, de erfgenamen van de Ikhwan
Het is in die Ikhwan dat nogal wat jihadistische bewegingen – inclusief IS – hun oorsprong vinden. Ook IS gelooft heilig in het martelaarschap. Op de koop toe stond de Ikhwan bekend als een moordzuchtige brigade die, geheel tegen de bedoeïenentraditie in, haar krijgsgevangenen de keel doorsneed en vrouwen verkrachtte.
De Ikhwan koesterde een bijzondere afkeer voor rijkdom, muziek of westerse luxegoederen als auto’s, telefoons en sigaretten. Vergeet niet: we hebben het hier over een groepje extremistische moslims die hun gezicht bedekten als ze in contact kwamen met Europeanen, of zelfs moslims van buiten het Arabische schiereiland. En al wie van mening verschilde wachtte de takfir: die werd tot ongelovige of kafir uitgeroepen.
Het was haast onvermijdelijk dat die Ikhwan zelfs in opstand zou komen tegen de Saudi’s, wat uiteindelijk in 1929 ook gebeurde. Een meningsverschil over de omvang van de Jihad bleek de vonk in het kruitvat te zijn.
Koning Abd al-Aziz Ibn Saud, de stamvader van Saudi-Arabië als natiestaat, voerde onder druk van de Britse bezetters niet langer een heilige oorlog tegen zijn buurlanden. De Ikhwan uiteraard wel, die daarom prompt in opstand kwamen en raids bleven organiseren. Tot de geïrriteerde Britten en de Saudi’s ze in 1930 vernietigden.
Maar niet zonder het bijzondere feit dat het wahhabisme in Riyad tot staatsgodsdienst verheven werd, en niet zonder dat de puissant rijke woestijnstaat deze ook internationaal ging promoten (daarmee als hoofdsponsor van het internationaal terrorisme wordt gezien).
Het kalifaat
Vorig jaar verwezenlijkte Abu Bakr al-Bagdadi de droom van de Ikhwan. Of dat pretendeert hij toch, want het overgrote deel van de islamitische wereld haalt gewoon zijn neus op voor de waanzinnige ambities van IS.
Maar in elk geval richtte de terreurgroep – die daarvoor ISIL of ISIS heette – toen zijn gecontesteerde kalifaat op, dat grote stukken uit Syrië en Irak onder controle heeft, en op termijn (vijf jaar) de hele islamitische wereld moet omvatten.
Ook Saudi-Arabië dus, want de voogdij over Mekka en Medina zou Abu Bakr een geweldig aanzien verlenen in de Islamitische wereld, wat indertijd ook gebeurde toen de familie Saud de heilige plekken onder haar controle kreeg.
Kort na de oprichting van het kalifaat onthulde de terreurgroep een vijfjarenplan om haar doel te verwezenlijken. Stukje bij beetje moet het hele Midden-Oosten, Noord-Afrika, Turkije, grote stukken van Azië tot en met India toe, de Kaukasus, de Balkan, Spanje én zowaar Oostenrijk onderdeel van het kalifaat worden. Terug naar de periode voor de westerse mogendheden met het gehate Sykes-Picotverdrag het Ottomaanse rijk opknipten.
Niet toevallig noemde Abu Bakr zichzelf op deze manier. Abu Bakr was – volgens de soennieten althans, de sjiieten hebben daar een andere mening over – de eerste kalief na de profeet Mohammed. Hij noemt zichzelf om het gemakkelijk te maken soms ook kalief Ibrahim.
De verlosser heet Abu Bakr
Abu Bakr meet zich meteen het statuut van mehdi toe – al is hij niet de eerste die dat deed, en wellicht ook niet de laatste. In de Koran zelf duikt die mehdi niet op, enkel in de Hadith, ofte de verzameling uitspraken van Mohammed.
Hoe dan ook is de mehdi een messianistische figuur uit de islam, die de apocalyptische eindstrijd zal beslechten, afrekent met de antichrist en alle moslims zal verlossen.
Vandaar ook de voor buitenstaanders irrationeel lijkende strategie om de westerse landen uit hun tent te lokken met aanslagen: dat is enkel de voorbode op de grote climax waarin IS gelooft.
Een echte Messias is dat echter niet. Want ook Jezus Christus duikt op in die eindstrijd, om aan de zijde van de moslims de antichrist te bevechten. Jezus zelf, niet de Mehdi, zal volgens de Soennieten een de Masih ad-Dajjal – de valse Messias – zijn speer in de borstkas van de duivel planten.
Deze inleiding met terreur is van levensbelang voor de rekruteringspolitiek van IS. Het spiegelt een vorm van heroïek (avontuur) voor die op veel jongeren – in Europa maar ook daarbuiten – een grote impact heeft. En het dient als een propagandawapen in de concurrentiestrijd met rivaliserende terreurgroepen als al-Qaeda.
Waar dat eindspel zich zal afspelen heeft IS ook al aangekondigd: in Jeruzalem, het Syrische dorpje Dabiq – niet toevallig de naam van IS’ glossy tijdschrift – Damascus en Rome.
Naar Rome
Ja, zelfs Rome dus, want de Italiaanse hoofdstad is uiteindelijk hét symbool van het verderfelijke Christendom. Eerder dit jaar waarschuwde IS al dat ze in aantocht zijn. De Italianen reageerden daar nuchter en met veel humor op. “Neem vooral de trein niet, die is altijd te laat”. Of: “Morgen staakt het openbaar vervoer, veel geluk”. Maar of het openbaar vervoer in Rome een IS-invasie zal aankunnen is nog niet duidelijk. Een precieze datum voor de Dag des Oordeels en de ultieme eindstrijd tussen goed en kwaad is nog niet vastgelegd.
Bron: De Redactie BE
auteur: Fabian Lefevere/redactie ODB
