Inleiding:
Constitutionele toetsing door de rechter betekent dat de rechter wetten kan controleren op hun overeenstemming met de Grondwet. Momenteel verbiedt artikel 120 van de Grondwet dit. Er is geen speciaal constitutioneel hof in Nederland.
Initiatiefnota:
Het kabinet-Schoof heeft een constitutioneel hof aangekondigd. Pieter Omtzigt (NSC) heeft een initiatiefnota opgesteld over toetsingsrecht, en in 2023 werd een aparte Tweede Kamercommissie ingesteld.
Frankrijk wel Nederland niet:
In tegenstelling tot landen als Duitsland en Frankrijk, toetst de rechter in Nederland niet aan de Grondwet; dit is aan de wetgever. Wel kan de rechter wetten toetsen aan internationale verdragen (artikel 94).
Voor- en tegenstanders:
Voorstanders wijzen op de noodzaak van een extra controle laag, vooral met de toegenomen rol van de rechter in de interpretatie van wetten. Tegenstanders vrezen dat dit afbreuk doet aan de democratische controle door het parlement.
Raad van State:
Initiatieven zoals het voorstel van Femke Halsema (2002-2018) voor beperkte toetsing door de rechter zijn mislukt. Staatscommissies en de Raad van State hebben herhaaldelijk voor afschaffing van het toetsingsverbod gepleit, zonder een constitutioneel hof te willen instellen.
Vragen rond toetsing:
- Centrale vs. gespreide toetsing?
- Wie mag naar de rechter stappen?
- Hoe wordt een constitutioneel hof benoemd?
- Waaraan moet worden getoetst?
- Wanneer moet worden getoetst?
- Welke andere grondwetskwesties kan een hof behandelen?
- Wat zijn de gevolgen van een negatief oordeel?
De discussie over constitutionele toetsing in Nederland blijft door NSC zeer actueel, met recente stappen richting mogelijk verandering, maar nog zonder definitieve besluitvorming.
Waarom is de ODB voorstander van een constitutionele toetsing?
Constitutionele toetsing is van cruciaal belang voor de Onafhankelijke Defensie Bond (ODB) omdat het de mogelijkheid biedt om wetten te controleren op hun overeenstemming met de Grondwet. Momenteel wordt de ODB op oneigenlijke gronden de mond gesnoerd, wat betekent dat ons recht op vrije meningsuiting en collectieve onderhandelingen, zoals vastgelegd in de Grondwet, niet volledig worden gerespecteerd. Door constitutionele toetsing zou de rechter kunnen beoordelen of de praktijken van Defensie, die de vakbond sinds 2005 bewust buiten alle regelingen houden, in strijd zijn met de grondrechten van de ODB-leden. Dit zou een juridische basis bieden om de onrechtvaardige uitsluiting aan te vechten en de ODB haar onafhankelijke stem te geven in de arbeidsvoorwaarden en beleidsvorming.
Bovendien misbruikt Defensie het akkoord van Wassenaar in haar eigen voordeel, wat leidt tot een scheve machtsbalans tussen werkgever en werknemersvertegenwoordiging. Constitutionele toetsing zou een uitweg kunnen bieden door de overeenstemming van wetgeving en beleid met de Grondwet te waarborgen, inclusief de principes van gelijkheid en eerlijkheid. Hiermee zou de ODB kunnen aantonen dat de huidige gang van zaken niet alleen onrechtvaardig is, maar ook in strijd met de fundamentele rechten die in de Grondwet zijn verankerd. Dit zou niet alleen de positie van de ODB versterken maar ook bijdragen aan een gezondere en meer democratische arbeidsrelatie binnen Defensie, waar werknemersvertegenwoordigingen op gelijke voet kunnen onderhandelen zonder door oneigenlijke interpretaties van verdragen of wetten te worden gemarginaliseerd.
Mening ODB:
De ODB blijft van mening dat alle Europeanen gelijke juridische mogelijkheden zouden moeten hebben. Het blijft uiterst merkwaardig dat Nederland op vele vlakken ongelijkheid en achterstand in stand wil houden door bewust regelgeving te negeren of te miskennen.
Wilt u meer lezen?
Constitutionele toetsing – Nederlandse Grondwet – Deze bron geeft een uitgebreide beschrijving van wat constitutionele toetsing inhoudt in Nederland, inclusief de historische ontwikkeling, de huidige stand van zaken, en recente voorstellen en discussies rondom het onderwerp.
Constitutionele toetsing – Parlement.com – Hier wordt dieper ingegaan op de praktische implicaties van constitutionele toetsing, de rol van de rechter, en de verschillen met andere Europese landen. Het geeft inzicht in de politieke en juridische discussies die eromheen spelen.
De betekenis van constitutionele toetsing voor én door de wetgever · RegelMaat · BJu Tijdschriften – Dit artikel biedt een academische benadering van constitutionele toetsing, met specifieke aandacht voor de betekenis ervan voor zowel wetgever als rechter, en behandelt zowel de voor- als nadelen van de implementatie ervan.
Constitutionele toetsing – Raad van State – Deze bron omvat een zienswijze van de Raad van State over de invoering van constitutionele toetsing, met specifieke aanbevelingen en overwegingen die relevant zijn voor de Nederlandse context. Het biedt een officiële en gezaghebbende kijk op het onderwerp.
Tekst: Defensieplatform / Mattheus Passion / Redactie ODB
Afbeelding: Defensieplatform / Redactie ODB