27 februari 1942. Vijf kruisers en negen torpedobootjagers gaan de strijd aan met de Japanse vloot. De Nederlandse schout-bij-nacht Karel Doorman heeft het bevel over het geallieerde eskader. De Slag in de Javazee, 75 jaar geleden, is vandaag herdacht in de Kloosterkerk in Den Haag.
Ondanks een Japans spervuur van meer dan 1.200 granaten en tientallen torpedo’s, gaat het gevecht in eerste instantie gelijk op, maar verloopt dramatisch. Een meer dan 7 uur durende strijd eindigt uiteindelijk kort voor middernacht met de torpedering van de kruisers Hr.Ms. De Ruyter en Hr.Ms. Java en torpedojager Hr.Ms. Kortenaer.
“Natuurlijk was je bang”
Velen komen om. Anderen belandden in zee. Onder hen matroos 3e klasse Felix Jans, opvarende van de Kortenaer. Hij is inmiddels 93 jaar maar de confrontatie met de Japanse vloot staat op zijn netvlies. “Wij voeren de Japanners tegemoet en vuurden over en weer. Natuurlijk was je bang! Waar zou je terecht komen als je werd afgeschoten.”
Een torpedo boort zich in de Kortenaer. Jans wordt het water in gezwiept en denkt dat het einde nabij is. Hij weet op een reddingsvlot te klimmen en ruim 4 uur later halen de Britten hem uit het water. Als de geallieerden na een week capituleren, neemt de ellende verder toe. Jans moet als krijgsgevangene onder barbaarse omstandigheden werken aan de Birma-spoorlijn. Hij kijkt erop terug als “één grote survival.”
Veerkracht
Minister Jeanine Hennis-Plasschaert: “Meneer Jans, we zijn ontzettend blij dat u vandaag bij ons bent. Uw verhaal inspireert van A tot Z. U toonde een ongelooflijke veerkracht. En juist te verhalen over toen, over u en uw kameraden, worden we ons steeds weer bewust van de volle omvang van die gebeurtenissen én de betekenis daarvan voor nu.”
Operationeel relevant
Volgens Hennis leert het dat we permanent in de krijgsmacht moeten willen investeren om operationeel relevant te blijven. “Maar het leert ons bovenal dat we de herinneringen aan de vele slachtoffers van de Slag in de Javazee levend moeten houden Zij betaalden de hoogste prijs. Zij toonden moed, veerkracht en vastberadenheid. Zij kwamen op voor onze vrijheid.”
Grote schok
Eind vorig jaar ontdekten duikers dat de wrakken van de drie Nederlandse oorlogsschepen grotendeels waren verdwenen. “De schok was groot”, aldus Hennis. Onderzoek wees uit dat ze van hun plek op de zeebodem waren gehaald. Naast het vaststellen van de vermissing is er ook gezamenlijk onderzoek naar de toedracht, zo kwam premier Mark Rutte met Indonesië overeen.
Adelborstenlied
Hennis: “De overgebleven tastbare herinneringen van de zeeslag moeten worden gekoesterd.” Zij noemde onder meer de scheepsbel van Hr.Ms. De Ruyter en de grammofoonplaat in de plunje van adelborst Jaap Kooijman met het adelborstenlied. Daarvan luiden de laatste regels van het eerste couplet:
‘Wordt nog eens in later dagen,
Neerlands Vlag ten strijd ontplooid,
Stervend zullen wij haar schragen,
Maar die Vlag verlaten … nooit!’
Bij de herdenking waren meer dan 450 nabestaanden, onder wie Theo Doorman, zoon van eskadercommandant Karel Doorman. Namens de ODB was de voorzitter Erik Jurriëns aanwezig.
Ook bij het herdenkingsmonument in Surabaya was aandacht voor de zeeslag. “Wie het verleden vergeet, is gedoemd het te herhalen”, zei de president van de Oorlogsgravenstichting Piet-Hein Donner. “De erevelden hier en op talloze plaatsen elders in de wereld, vooral ook vermaningen die ons stil doen staan bij het leed van oorlog, de prijs van vrijheid en de kosten van herstel daarvan als ze verloren gaan door zorgeloosheid en verwaarlozing. En dat laatste dreigt steeds als we aan vrede, recht en vrijheid gewend – verwend – raken.”
Bron: Mindef
